Người thừa tự của gia tộc Agnelli

Định mệnh mỉm cười

Không ai nhận ra John Elkann, hậu duệ của “triều đại” Agnelli, khi anh bắt đầu đi làm.

Khi còn đang theo học lấy bằng kỹ sư tại ĐH Turin Politecnico, chàng trai khi ấy mới 20 tuổi được đưa tới một nhà máy sản xuất đèn pha tại Birmingham, Anh. Tên tuổi và gia thế của anh đều không được tiết lộ cho các công nhân khác trong dây chuyền sản xuất.

Elkann, nay là Chủ tịch Fiat và Chủ tịch kiêm CEO Exor, công ty đầu tư của gia đình Agnelli, đã học được điều mà anh coi là bài học lớn nhất đời mình ở đó.

“Đó là lần đầu tiên tôi thấy môi trường làm việc thực tế và bài học là bạn cần chứng minh được giá trị những gì mình làm,” anh nói.

“Tôi làm việc ở khu vực chế tạo thế nên có thể ngay lập tức tác động tới cả dây chuyền và nếu có gì không tốt thì cũng biết được ngay. Khi ấy tôi nhận ra rằng, ở nơi làm việc, bạn cần phải có tác dụng gì đấy nếu không rút cục bạn chỉ làm phiền người khác.”

Ngày nay, suy nghĩ ấy khiến Elkann vượt lên trên biết bao người khác. Chàng trai 34 tuổi đang là một nhân vật ngày càng nổi bật trong giới doanh thương toàn cầu.

Định mệnh mìm cười với Elkann khi anh mới 28 tuổi sau cái chết của ông ngoại, nhà công nghiệp vĩ đại người Italy Giovanni “Gianni” Agnelli và một năm sau đó là của người em của Giovanni, Umberto Agnelli.

Gianni đã chọn Elkann làm người kế vị mình, khi ấy, phần lớn các nhà quan sát đã cho Fiat một tiếng thở dài.

Vượt qua cái bóng của triều đại Agnelli

Tuy vậy, từ bài học kinh nghiệm ở Birmingham, Elkann không buông thả như nhiều nhà phân tích đã nghĩ.

Anh mời về CEO mạnh bạo Sergio Marchionne của Fiat và cho phép ông pha loãng phần vốn góp của gia đình Agnelli để dọn đường cho công ty mua lại 20% cổ phần tại Chrysler năm 2009 và sau đó là chia tách tập đoàn.

Với các thế hệ đi trước và thậm chí cả các gia tộc trong ngành xe hơi Châu Âu như nhà Peugeot hay nhà Quandts (đứng sau BMW), những thỏa thuận này là không thể tưởng tượng nổi.

Gia đình Agnelli hưởng lợi khi sau đó giá cổ phiếu tăng mạnh.

Và vào mấy ngày gần đây, Elkann đã kiểm soát hoàn toàn công ty đầu tư có 9 tỷ euro (12,6 tỷ đôla) tài sản ròng và hơn 1 tỷ euro tiền mặt của gia đình với ý định biến nó trở thành Berkshire Hathaway của ngành công cụ sản xuất.

Elkann muốn tiến vào cả Mỹ và Châu Á.

“Những gì chúng tôi đã làm rất quan trọng,” Elkann nói về 8 năm rèn luyện của mình. Tôi nghĩ trên hết là phải tiến ra thế giới. Có rất nhiều cơ hội ngoài kia. Nhưng chúng tôi cần chuẩn bị sẵn sàng để có thể đương đầu với mọi thử thách.”

Phong cách quý tộc

Về mặt cá nhân, Elkann sở hữu vẻ từ tốn đầy quý phái, đặc biệt là khi nói về Fiat. Tính cách này có lẽ phần nào phản ánh vị thế gần như hoàng tộc tại Italy của gia đình Agnelli cùng lịch sử bất hạnh không kém gia đình Kennedy tại Mỹ.

Khi không muốn nói về cái gì đó, ví dụ như so sánh với ông ngoại hay vị thế trong gia tộc, Elkann có cách diễn đạt không khác gì một nho sinh.

Nhưng anh rất hứng thú và lịch thiệp khi nói về chính trị toàn cầu, truyền thông, tinh thần doanh nhân và sức mạnh của các thị trường đang lên ở Châu Á và Nam Mỹ (chủ đề ắt Elkann rất thích).

Dù cố tình thờ ơ với chính trị, Elkann ủng hộ cuốn sách mới xuất bản của cựu biên tập viên tạp chí The Economist Bill Emmott về tinh thần doanh nhân và cách hồi sinh đất nước Italy sau thời Thủ tướng Silvio Berlusconi (Elkann có ghế trong HĐQT The Economist).

Elkann coi “khả năng thích nghi” mình có được (từ mà anh thường dùng) đầu tiên là nhờ từ tuổi thơ đến khi trường thành di chuyển khắp nơi.

Đầu tiên là với cha là nhà văn Italy Alain Elkann và mẹ là con gái của Gianni Agnelli, Margherita Agnelli di Pahlen.

“Tôi sinh ở New York, rồi tôi tới Anh, Brazil, tiếp nữa là Pháp, sau đó tôi học ở Italy. Đời tôi luôn phải đối mặt với những môi trường mình phải thích nghi,” Elkann nhỏ nhẹ trong chất giọng Châu Âu lục địa khó xác định phương ngữ, có được nhờ nói trôi chảy tiếng Italy, tiếng Anh, tiếng Tây Ban Nha và tiếng Bồ Đào Nha.

Tuy vậy, anh cũng nói khả năng thích nghi của mình cũng đến từ những xáo trộn trong gia tộc Agnelli.

Người thừa kế đầu tiên của Gianni, con trưởng của Umberto, Giovanni Alberto, qua đời năm 1997 ở tuổi 33 vì bệnh ung thư. Con trai duy nhất của Gianni, Edoardo, tự sát năm 2000.

Em trai Lapo của Elkann suýt chết vì dùng ma túy quá liều năm 2005. Mẹ anh, bà de Pahlen, phát đơn kiện di chúc của Gianni năm 2007, khiến gia đình chia rẽ trong hận thù. Cùng lúc đó, Fiat gần như sụp đổ.

Xoay chuyển tình thế

Sự bình tĩnh, cẩn trọng của Elkann đi kèm với tính quyết đoán đối với ngành xe hơi khiến anh và Marchionne bổ sung hoàn hảo cho nhau trong việc xoay chuyển tình thế ở Fiat và mạnh dạn hợp tác với Chrysler để cho ra đời một công ty sản xuất tới 6 triệu chiếc xe mỗi năm.

“Chúng tôi không thể tìm được đồng nghiệp nào tốt hơn,” Elkann nói về Marchionne. Hầu như ngày nào hai người cũng liên lạc với nhau vài lần qua điện thoại vì họ liên tục đi lại khắp thế giới nên khó có cơ hội gặp gỡ trực tiếp.

“10 năm qua chúng tôi đã làm được rất nhiều. Anh ấy là một người rất tài năng,” Elkann nói thêm.

Elkann cũng tin thương vụ với Chrysler mà Marchionne cho rằng sẽ dẫn tới việc hai bên hoàn toàn sáp nhất trong vòng 2-3 năm tới sẽ mở ra nhiều cơ hội mới cho Exor.

Trong khi Gianni Agnelli nổi tiếng tại Mỹ vì tình bạn đẹp với John F. Kennedy, Henry Kissinger và Jacqueline Kennedy Onassis, Elkann lại không quá sôi nổi và có vẻ quan tâm hơn tới tinh thần khởi nghiệp tại đất nước này.

“Chúng tôi rất quan tâm và cho rằng có nhiều điều để học từ các tập đoàn gia đình vốn xuất thân từ hai ngành tài chính và công nghiệp ở vùng Trung Tây,” Elkann nói khi đề cập tới các gia đình Pritzker, Ridley và Walton.

“Tôi rất thích tìm hiểu những con đường mà một gia đình lớn mạnh qua thời gian.”

Gia đình cũng là một phần công việc

Mối quan tâm này cũng phần nào là vì gia đình trẻ của chính Elkann: anh kết hôn với nữ bá tước Italy Lavinia Borromeo và có hai con trai Leone và Oceano, thế hệ thứ sáu của triều đại Agnelli.

Elkann mất quá nhiều thời gian làm việc ở khắp mọi nơi nên đôi khi cả gia đình cùng theo anh trong những chuyến đi. “Đời sống cá nhân phần nào đó cũng là công việc. Nếu muốn cân bằng mọi nhẽ thì bạn không thể tách chúng ra được,” anh nói.

Anh muốn khiến các con có được kinh nghiêm quốc tế giống như cha chúng. Leano và Oceano nói tiếng Italy ở nhà, tiếng Pháp ở trường và có thêm một giáo viên tiếng Anh.

Elkann cũng lo lắng như nhiều người có tiền khác khi nghĩ về chuyện thừa kế nên anh cũng nỗ lực giúp các con được ổn định và ít bị chú ý.

“Tôi muốn tránh hai lối ứng xử: thứ nhất là cảm giác tội lỗi, thứ hai là sự khinh khỉnh kiểu “tôi có quyền”,” anh nói. “Nếu tránh được cả hai, thì sau này có ra sao là tùy vào khả năng của hai con.”

Minh Tuấn Theo Financial Times