Rượu - Thủ phạm làm gan nhiễm mỡ

Rượu gây cho gan nhiễm mỡ như thế nào?

Những công trình khoa học đã cho thấy: rượu là nguyên nhân của bệnh gan nhiễm mỡ. Ở người tình nguyện được cho uống rượu với một chế độ ăn cân bằng và đầy đủ đã phát sinh gan nhiễm mỡ. Bằng chứng của gan nhiễm mỡ do rượu là sự gia tăng của acid béo trong gan. Những acid béo được tạo ra do sự thủy phân triglycerid trong mô mỡ sau khi uống một lượng lớn rượu, thức ăn là nguồn tạo ra acid béo và lượng chất béo ứ đọng tăng lên do tiêu hóa những thức ăn nhiều mỡ. Lượng triglycerid tăng trong gan được mô tả ở những người uống rượu với một chế độ dinh dưỡng điển hình của Mỹ là 36% nguồn năng lượng từ mỡ, trái ngược với những người có chế độ dinh dưỡng ít mỡ (5% nguồn năng lượng từ mỡ).

Nghiện rượu gây nên hậu quả là tăng tổng hợp và giảm phân giải acid béo trong gan. Việc tăng tổng hợp acid béo và sự ứ đọng acid béo gây ra do rượu đã rất hại, nhưng sự giảm ôxy hóa chất béo còn hại hơn. Những biến đổi đáng chú ý vi cấu trúc của ti lạp thể xuất hiện sau khi uống rượu. Sự xóa bỏ DNA ti lạp thể của gan được tìm thấy ở một vài bệnh nhân nghiện rượu có thoái hóa mỡ dạng bọng nhỏ. Chứng tỏ rằng những sự xóa bỏ như vậy là kết quả của sự peroxid lipid tăng cường và nó góp phần làm tăng sự ôxy hóa acid béo. Người tình nguyện khỏe mạnh cho uống lượng rượu trung bình 96g mỗi bữa, người ta đã đo bằng phép đo nhiệt lượng gián tiếp và thấy rằng có sự tăng mức tiêu hao năng lượng trong 24 giờ và giảm ôxy hóa lipid. Sự rối loạn chức năng gan kết hợp với ứ đọng chất béo đã làm tăng phóng thích lipoprotein, tạo ra nồng độ lipid máu cao và gia tăng mỡ ứ đọng trong gan do uống rượu kéo dài.

Người bị gan nhiễm mỡ có biểu hiện gì?

Sau khi uống một lượng rượu từ trung bình đến nhiều đều đặn trong một khoảng thời gian ngắn, bệnh nhân thấy khó chịu, thể trạng yếu, chán ăn, buồn nôn, cảm giác đau nhẹ ở bụng và gan hơi to. Có khoảng 15% bệnh nhân nhập viện vì bị vàng da. Các triệu chứng ứ dịch, lách to, xuất huyết do giãn tĩnh mạch thực quản cũng hay gặp. Một cuộc khảo sát trên bệnh nhân nghiện rượu không có triệu chứng lâm sàng hay cận lâm sàng của bệnh gan, kết quả sinh thiết gan cho thấy 56% bị thâm nhiễm mỡ. Kết quả xét nghiệm thường gặp là aminotransferase và alkaline phosphatase huyết thanh tăng nhẹ. Dấu hiệu ứ mật với chỉ số alkaline phosphatase tăng cao rõ rệt có thể xuất hiện khi kèm theo đau vùng hạ sườn phải, sốt, bạch cầu tăng. Chỉ số g-glutamyl transpeptidase cũng tăng nhưng không có giá trị để đánh giá mức độ tổn thương tế bào gan bởi vì nó thường tăng cao ở những bệnh nhân nghiện rượu không có tổn thương gan rõ rệt do sản sinh microsomal bởi rượu. Khoảng 25% bệnh nhân có số albumin huyết thanh giảm và globulin huyết thanh tăng. Các triệu chứng lâm sàng có thể cải thiện cùng với các chỉ số aminotransferase huyết thanh giảm thấp trong vòng 10 ngày sau khi kiêng rượu và ăn uống theo một chế độ dinh dưỡng đầy đủ. Ngược lại, ở những bệnh nhân viêm gan do rượu thì các chỉ số aminotransferase vẫn tiếp tục tăng.

Những bệnh nhân xơ gan không hoạt động thường có các dấu hiệu của tăng áp tĩnh mạch cửa và có thể có các chỉ số aminotransferase bình thường Người nghiện rượu có khả năng làm tiến triển của bệnh viêm gan do ngộ độc acetaminophen nặng thêm bởi vì nó làm tăng men ôxy hóa đa chức năng của ti thể (microsomal mixed-function oxidase), là một loại men làm chuyển đổi acetaminophen thành một chất chuyển hóa độc hại và làm giảm glutathione ở gan. Những bệnh nhân nghiện rượu cũng có thể bị viêm gan do ngộ độc acetaminophen.

Cần phải điều trị bệnh gan nhiễm mỡ ra sao?

Biện pháp hàng đầu là phải bỏ rượu và có một chế độ dinh dưỡng đầy đủ chất. Theo chế độ điều trị trên, tình trạng ứ đọng mỡ bất thường trong gan sẽ mất hẳn trong vòng 1-4 tuần. Điều trị cho một bệnh nhân gan nhiễm mỡ do rượu đòi hỏi chấp hành tốt biện pháp cai rượu. Chú ý những triệu chứng sớm của hội chứng cai rượu là bồn chồn, lo lắng, run giật, đổ mồ hôi, mất ngủ, và trong vài trường hợp có ảo thị, tăng nhịp tim và huyết áp kèm với giãn đồng tử. Có thể gặp những cơn động kinh hay mê sảng rượu cấp. Hội chứng cai rượu được đặc trưng bởi các triệu chứng tiếp liền của tăng hoạt động thần kinh tự chủ và mất ngủ hoàn toàn.

Cơn mê sảng rượu cấp là biến chứng nguy hiểm nhất của hội chứng cai rượu, thường xuất hiện vào khoảng 2-10 ngày sau khi ngưng uống rượu: bệnh nhân có triệu chứng mất định hướng, lú lẫn, ảo giác, kích động, hoạt động không tự chủ và thỉnh thoảng lên cơn động kinh; bệnh nhân thường bị sốt, mạch nhanh, vã mồ hôi, mặt đỏ bừng và giãn đồng tử. Các triệu chứng trên thường giảm bớt sau 3-5 ngày. Dấu hiệu cuối cùng của hội chứng này là bệnh nhân chìm vào giấc ngủ sâu và có những khoảng tỉnh kéo dài dần. Tỷ lệ tử vong của sảng rượu cấp khoảng 30%. Có thể điều trị phòng ngừa cơn sảng rượu cấp bằng thuốc an thần; thuốc thường được dùng để làm dịu thần kinh cho những bệnh nhân bệnh gan là benzodiazepines liều thấp, những thuốc này bị chuyển hóa và bất hoạt bởi glucuronidation mà không qua gan. Có thể dùng lorazepam tiêm mạch 0,5-1,0 mg mỗi 5 phút cho đến khi bệnh nhân bình tĩnh trở lại. Sau đó chuyển sang liều chỉ định để tiếp tục duy trì tình trạng ổn định của bệnh nhân; chú ý bù nước và điện giải; dùng vitamin nhóm B va C bù thiếu hụt do rượu.

BS. Bùi Thu Hương (Theo Sức Khỏe và Đời Sống)