Đằng sau vụ giải cứu 6 nhân viên y tế khỏi Libya

Sáu nhân viên này đã bị kết án cố tình gây nhiễm HIV cho hơn 400 trẻ em Libya, bất chấp họ đã khẳng định mình vô tội và bất chấp những chứng cứ về việc những trẻ em này có thể bị nhiễm virút do tình trạng mất vệ sinh ở bệnh viện. Các nhân viên y tế trên đã bị kết án tử hình, nhưng tuần trước, bản án của họ đã được giảm xuống thành án chung thân sau khi một khoản tiền bí ẩn 460 triệu USD đã được đồng ý chi trả thông qua một quỹ quốc tế cho gia đình các nạn nhân.

Sự giải cứu này là kết quả của những nỗ lực ngoại giao bền bỉ của Liên minh châu Âu (EU), và gần đây hơn là của vị tổng thống mới nổi lên được yêu quý của Pháp, Nicolas Sarkozy. Ông Sarkozy đã hứa hẹn trong cuộc vận động tranh cử của mình là sẽ dành ưu tiên cho những nhân viên y tế bị giam cầm tại Libya trong hoạt động đối ngoại của mình. Điều đáng chú ý nhất là trong tháng này ông đã hai lần cử phu nhân, bà Cécilia Sarkozy và chánh văn phòng, ông Claude Guéant, đến thủ đô của Libya để vận động cho sự tự do của sáu nhân viên trên. Ở Tripoli, đoàn tùy tùng của ông đã gặp nhà lãnh đạo Muammar Qaddafi, đến thăm các nhân viên y tế đang bị giam giữ và nói chuyện với gia đình của các nạn nhân. Và cuối cùng ngày 24/7, các nhân viên y tế này đã bay về nhà an toàn trên chiếc phi cơ của tổng thống Sarkozy.

Sự tham gia của đệ nhất phu nhân từng không mặn mà và khá miễn cưỡng ở vị trí đó đã dấy lên một số lo ngại và khó chịu. Các quan chức EU đã phàn nàn với nhau là ông Sarkozy đang cố "đánh cắp" vinh quang của họ. Benita Ferrero-Waldner, ủy viên phụ trách đối ngoại của EU người đã đóng vai trò trung gian thỏa thuận chính trong viện trợ thuốc men và hợp tác chính trị với Libya, tỏ ra đặc biệt ngạc nhiên vì sự can thiệp vào phút cuối của vợ ông Sarkozy.

Trong lòng nước Pháp cũng có những than phiền và lo ngại về vai trò của đệ nhất phu nhân. Thủ tướng François Fillon thì cho rằng bà Cécilia đã hành động đơn thuần như là một biểu tượng lòng nhân ái của nước Pháp. Ngoại trưởng Bernard Kouchner thì tỏ ý không liên quan. Những người đảng Xã hội đối lập thì than phiền rằng các thành viên của đoàn tùy tùng chưa qua bầu cử của ông Sarkozy đã bỏ qua các thủ tục chính quy. Bản thân tổng thống Sarkozy đã bay đến Tripoli vào thứ Tư cùng với ông Kouchener.

Quan trọng hơn về lâu về dài có lẽ là thỏa thuận về mối quan hệ được đưa ra bởi bà Ferrero-Waldner và Libya. Ông Sarkozy và những người khác đã phủ nhận việc EU và Pháp đã trả món tiền chuộc tự do cho những nhân viên y tế. Đến bây giờ có thể là thời điểm Libya đóng nhận những sự hỗ trợ chính thức. Chủ tịch Ủy ban châu Âu José Manuel Barroso tuyên bố rằng đến lúc này việc bình thường hóa quan hệ giữa Libya và EU là hoàn toàn có thể. Ngoại trưởng Libya Abdel Rahman Shalqam cũng cho biết việc nước này đồng ý trả tự do cho những nhân viên y tế sẽ tạo điều kiện cho "mối quan hệ đối tác và hợp tác toàn diện" với EU. Libya sẽ nhận được viện trợ từ EU để cải tạo một số bệnh viện cùng với sự giúp đỡ để ngăn chặn dòng nhập cư bất hợp pháp qua châu Âu, cải thiện nền giáo dục Libya...

Việc hợp tác và đồng ý trả tự do cho 6 nhân viên y tế là một phần trong quá trình đưa Libya trở lại trào lưu chính của nền chính trị thế giới sau nhiều thập niên là kẻ thù của phương Tây. Trong những bài phát biểu gần đây, ông Qaddafi nói Libya không thể đứng ngoài làn sóng toàn cầu hóa và không thể trở về thời kỳ của sự thù địch và đối đầu khi những sức mạnh từ phương Tây tẩy chay ông vì đã ủng hộ khủng bố. Ông hứa sẽ có một ngày lúc đó người dân của ông không còn cần người đứng đầu của họ nữa. Nhưng ông cũng than phiền Mỹ và Anh đã lừa dối Libya, bằng việc không thưởng xứng đáng cho những quyết định ngưng các chương trình vũ khí hạt nhân và chấp nhận trách nhiệm pháp lý của vụ đánh bom ở Lockerbie năm 1988. Những bài phát biểu trái ngược nhau của ông Qaddafi rất có thể sẽ tiếp tục một thời gian nữa nhưng ông và Libya có vẻ như đang trở nên ngày càng thân thiện với Phương Tây hơn bao giờ hết.

Thanh Huyền