Liên bang Nga ngày nay

Cũng giống như hầu hết các nước Cộng hòa Soviet trước đây, Liên bang Nga đã độc lập 16 năm. Quãng thời gian đó tuy ngắn nhưng thường được các giới lãnh đạo chính trị và nghiên cứu ở Nga chia thành hai giai đoạn.

Giai đoạn một là những năm 90 của thế kỷ 20, nước Nga lâm vào khủng hoảng toàn diện, đối mặt nhiều nguy cơ. Thiết chế nhà nước liên bang đã lung lay bên bờ vực tan rã khi xu hướng ly khai bùng lên ở Chechnya và "chiến dịch" đòi chủ quyền lan ra nhiều khu vực khác.

Các hoạt động khủng bố, bạo loạn khiến toàn bộ vùng Kavkaz bất ổn, nước Nga luôn ở trong tình trạng căng thẳng. Cải cách kinh tế thị trường theo "liệu pháp sốc" làm cho hàng triệu người dân trở nên bần cùng. Sản xuất đình đốn, tài chính khủng hoảng, Nhà nước vỡ nợ năm 1998. Xung đột giữa các nhánh chính quyền, các lực lượng chính trị và các tầng lớp trong xã hội Nga diễn ra gay gắt. Một trong những hệ quả tất yếu là vị thế quốc tế của Nga suy yếu, Nga bị các cường quốc phương Tây lấn lướt trong nhiều vấn đề và tại nhiều khu vực trên thế giới.

Nhưng chuyển sang giai đoạn mới từ năm 2000, LB Nga từng bước thoát ra khỏi khủng hoảng, đi vào ổn định và phát triển, lấy lại vị thế cường quốc. Giai đoạn này gắn liền với hai nhiệm kỳ tổng thống của ông Vla-đi-mia Pu-tin.

Diện mạo nước Nga năm 2007 rất khác nước Nga những năm 1998 - 1999. Sau hơn 5 năm thực hiện "chính sách ổn định và tích lũy", từ năm 2006, quốc gia có diện tích lớn nhất thế giới này bắt đầu chuyển sang thực hiện "chính sách phát triển", bước vào một thời kỳ mới.

Hiện nay Nga có nền kinh tế lớn trên thế giới với Tổng sản phẩm trong nước (GDP) hơn một nghìn tỷ USD. Những năm gần đây, tốc độ tăng GDP trung bình của Nga gần 7%, trong chín tháng đầu năm 2007 là 7,4%. Giữa những năm 90 của thế kỷ trước, Nga chỉ có 12 tỷ USD dự trữ ngoại hối, nhưng tính đến ngày 26-10-2007, con số này là 441,3 tỷ USD (thứ ba thế giới). Cùng với Quỹ bình ổn 147,6 tỷ USD tính đến ngày 1-11-2007, Nga đã có nguồn lực để bảo đảm sự ổn định của nền kinh tế, phòng ngừa khả năng giá dầu mỏ và khí đốt, là những mặt hàng xuất khẩu chủ đạo của Nga, bị sụt giảm trên thị trường thế giới.

Giữa những năm 90 của thế kỷ trước, nợ nước ngoài của Nga lên đến 165 tỷ USD, nhưng những năm qua Nga đã thanh toán được phần lớn, tính đến ngày 1-10-2007, khoản nợ của Nhà nước chỉ còn 46,95 tỷ USD (năm 2006 thanh toán trước thời hạn 22 tỷ USD). Luồng vốn đầu tư nước ngoài vào Nga tăng nhanh, riêng đầu tư trực tiếp (FDI) năm 2006 đạt hơn 50 tỷ USD, năm 2007 dự kiến sẽ đạt hơn 70 tỷ USD.

Với những chuyển biến tích cực trong nền kinh tế - tài chính, Nhà nước Nga chú trọng triển khai các chính sách xã hội. Nổi bật là bốn "dự án ưu tiên quốc gia" về y tế, giáo dục, nhà ở và nông nghiệp, nông thôn nhằm giải quyết nhiều vấn đề cấp bách trong những lĩnh vực này, nâng cao chất lượng cuộc sống hiện tại và củng cố nền móng cho sự phát triển trong tương lai. Tổng số vốn ngân sách liên bang cấp cho bốn dự án này năm 2005 đạt gần 150 tỷ rúp, năm 2006 là hơn 200 tỷ rúp.

Lương, phụ cấp, các chế độ đãi ngộ cho nhiều đối tượng trong xã hội, như người về hưu, người tàn tật, người có công, phụ nữ mang thai, nuôi con ... đã tăng đáng kể (thu nhập thực tế bằng tiền của người Nga trong năm nay tăng hơn 10%, tiền lương tăng trung bình 14%). Nhiều chính sách và biện pháp truyền thống nhằm củng cố nền tảng văn hóa - tinh thần dân tộc, tôn vinh lao động, quý trọng tài năng lại được thực hiện ở Nga, như danh hiệu Anh hùng Lao động có từ năm 1927 ở Liên Xô (trước đây) hiện đang chuẩn bị được khôi phục.

Tuy nhiên, thực trạng kinh tế - xã hội Nga có không ít bất cập. Cơ cấu kinh tế mất cân đối, xuất khẩu nhiên liệu, năng lượng và nguyên liệu vẫn chiếm tỷ trọng lớn, thị phần hàng hóa công nghệ cao của Nga còn nhỏ, năng lực cạnh tranh của nhiều ngành sản xuất và dịch vụ còn thấp. Nhìn chung, kinh tế Nga vẫn lệ thuộc vào thị trường thế giới ở mức độ đáng kể, từ lương thực, thực phẩm, hàng tiêu dùng đến máy móc, thiết bị.

Một góc thủ đô Moscow.

Trong xã hội Nga, sự cách biệt giàu nghèo rất lớn, khoảng 15 lần. Theo Trung tâm quốc gia về mức sống của Nga, 13,4% số dân Nga có thu nhập dưới mức sống tối thiểu, nhưng họ chỉ chiếm 3% toàn bộ thu nhập của người Nga, trong khi người thu nhập cao chỉ chiếm 7,8% số dân nhưng lại chiếm hơn 34% toàn bộ thu nhập của người Nga. Tầng lớp dân cư thu nhập thấp gặp rất nhiều khó khăn trước những biến động của thị trường, như tình trạng tăng giá lương thực, thực phẩm trong những tháng gần đây. Một "dấu trừ" nữa của LB Nga là tình trạng dân số giảm khá nhanh. Theo dự báo chính thức, đến năm 2020, số dân Nga sẽ giảm từ 141,9 triệu người (năm 2007) xuống còn 138 - 139 triệu người, đáng chú ý, người trong độ tuổi lao động giảm mạnh.

Gần đây Chính phủ Nga tập trung thực hiện nhiều giải pháp hoàn thiện quản lý nhằm tăng cường vai trò chủ đạo của Nhà nước trong những lĩnh vực chiến lược, đa dạng hóa cơ cấu kinh tế, khôi phục các ngành công nghiệp mũi nhọn, phát triển khoa học - công nghệ, nâng cao khả năng cạnh tranh. Một loạt tập đoàn nhà nước mạnh đã được thành lập, như các tập đoàn công nghiệp chế tạo máy bay, tàu biển, năng lượng nguyên tử, công nghệ nano, v.v. Nhà nước Nga cũng tiếp tục nỗ lực cải thiện môi trường đầu tư và thúc đẩy hội nhập quốc tế hơn nữa.

Theo định hướng phát triển đến năm 2020, Nga sẽ nằm trong nhóm năm nền kinh tế lớn nhất thế giới, GDP bình quân đầu người sẽ đạt gần 30 nghìn USD theo thời giá năm 2005, lúc đó không dưới 50% số dân là giai cấp trung lưu. Khoảng 15 năm nữa, dự kiến Nga sẽ chiếm 10% thị phần sản phẩm công nghệ cao thế giới và nắm giữ vị trí dẫn đầu trong từ bốn đến sáu lĩnh vực, như năng lượng hạt nhân, chế tạo máy móc vũ trụ, tàu thủy, tàu nghiên cứu khoa học, công nghệ nano.

Với sự ổn định chính trị và nhịp độ phát triển kinh tế cao, LB Nga đã củng cố được vị thế quốc tế của mình. LB Nga thực hiện chính sách đối ngoại đa phương, thực tế, đề cao vai trò của LHQ, đối thoại và hợp tác, phản đối trật tự thế giới đơn cực, kiên quyết bảo vệ lợi ích quốc gia cũng như hòa bình và an ninh trong khu vực và trên thế giới.

Xác định việc mở rộng, tăng cường quan hệ toàn diện với các nước thuộc Liên Xô (trước đây) là nhiệm vụ "quan trọng nhất", LB Nga nỗ lực củng cố, hoàn thiện Cộng đồng các quốc gia độc lập (SNG) và những tổ chức khác trên không gian này như Cộng đồng Kinh tế Âu - Á, Tổ chức An ninh tập thể...

Nga thể hiện lập trường kiên quyết và xây dựng trong những vấn đề "nổi cộm", như chương trình hạt nhân của Iran, vấn đề hạt nhân trên bán đảo Triều Tiên, Kosovo.

Ðối với những vấn đề an ninh chiến lược, Nga vừa hợp tác, vừa kiên quyết đấu tranh với Mỹ và các cường quốc phương Tây để bảo vệ lợi ích quốc gia trước những diễn biến mới trong khu vực và trên thế giới, như vấn đề Hiệp ước các lực lượng vũ trang thông thường ở châu Âu (CFE), việc Mỹ có kế hoạch xây dựng một số cơ sở thuộc hệ thống phòng thủ tên lửa quốc gia (NMD) ở châu Âu.

Thời gian này, nổi bật trong đời sống chính trị LB Nga là hoạt động chuẩn bị bầu cử Duma quốc gia khóa năm (ngày 2-12). Từ ngày 3-11, cuộc vận động tranh cử đã bắt đầu giữa 11 chính đảng. Theo dự báo, chỉ một đến ba đảng sẽ có đại diện trong cơ quan lập pháp 450 ghế này. Hầu như chắc chắn đảng Nước Nga thống nhất, mà Tổng thống V. Putin là người đứng đầu danh sách ứng cử viên, sẽ về nhất; xếp thứ hai là Ðảng Cộng sản LB Nga (KPRF).

Mặc dù ngày kỷ niệm Cách mạng Tháng Mười không còn là ngày lễ Nhà nước chính thức ở LB Nga nhưng những người ủng hộ KPRF (chiếm khoảng 20% trong số 107 triệu cử tri) và nhiều người Nga khác trong tiềm thức của mình vẫn coi đây là một ngày lễ và họ có nhiều cách để đánh dấu sự kiện này trong điều kiện thực tế nước Nga hiện tại.

Theo Nguyễn Ðăng Phát / Nhandan